Onderwijs maken op maat van de leerling #artikelen
In gesprek met directeur Bart Brenders en docent Claudia Bol van de Rooi Pannen.

In gesprek met directeur Bart Brenders en docent Claudia Bol van de Rooi Pannen.
Op vmbo De Rooi Pannen heet het profiel Dienstverlening en Producten (D&P) nu nog ‘Handel, Ondernemen en Vormgeving’. Die naam wordt binnenkort vervangen door ‘De weg van maken, reclame en verkopen’, zodat leerlingen nóg beter weten wat ze gaan leren in het profiel en een bewuste keuze maken. In gesprek met directeur Bart Brenders en docent Claudia Bol.
Ruim achttien jaar is Bart Brenders aan De Rooi Pannen in Tilburg verbonden, aanvankelijk als gymdocent op het vmbo. Toen er nieuwe kansen op zijn pad kwamen, greep hij die met beide handen aan. Zo hielp hij mee aan het opzetten van een nieuwe mbo-opleiding evenementen en begon een eigen evenementenbureau. Terug bij het vmbo zette hij in de onderbouw de kwaliteitszorg op en werd in no time adjunct-directeur en – “nog sneller” – directeur van het vmbo. Dat is hij inmiddels zeven jaar.
Als eerste introduceerde Bart het ‘diploma op maat’ voor basis- en kaderleerlingen. Basisleerlingen kunnen daarmee vakken op kader- of tl-niveau afsluiten. “Dat gebeurt vaak bij het vak Engels.” Afspraken met het mbo leiden ertoe dat leerlingen daar ook in hun vervolg profijt van ondervinden. Zo kunnen basisleerlingen met een HBR-profiel doorstromen naar mbo-niveau 3 en mogen kaderleerlingen op niveau 3 soms het eerste jaar overslaan.
“Overigens ligt de voornaamste beweegreden voor een diploma op maat niet in het vervolg”, zegt Bart, “maar in het aanspreken van talenten en het uitdagen van leerlingen. Bovendien: leerlingen die niet op hun niveau les krijgen gaan zich vervelen, met alle gevolgen van dien in de klas.”
Het vmbo van De Rooi Pannen telt rond de 950 leerlingen, die met het oog op de kleinschaligheid verdeeld zijn over twee gebouwen. Dat aantal blijft stabiel, ondanks de terugloop van leerlingen in de regio. Bart: “Naamsbekendheid en mond-opmond- reclame spelen daarin een rol, maar ook de activiteiten die we ondernemen om het onderwijs steeds eigentijdser te maken”. De school biedt, vanuit de overkoepelende hospitality-gedachte van De Rooi Pannen voor de regio, drie profielen aan: HBR, MVI en D&P. “Wij zullen dus nooit een profiel als BWI gaan aanbieden.” De keuze voor het profiel D&P had indertijd alles te maken met de omgeving van de school. Bart: “Van oudsher hadden we het profiel E&O in huis. Dat paste steeds minder goed bij de ontwikkelingen in de branches waar De Rooi Pannen voor opleidt. Ondernemen en vormgeving kregen een steeds grotere rol. Daarom hebben we de switch gemaakt naar D&P, ook omdat E&O bij de vernieuwing vmbo behoorlijk theoretisch ingekleurd was en D&P juist praktisch.”
“EEN LEERLING IN DE ONDERBOUW MOET SNAPPEN WAT HIJ OF ZIJ GAAT LEREN EN WAARIN DAT VERSCHILT VAN ANDERE PROFIELEN.”
Van meet af aan heeft de school in plaats van de naam ‘D&P’, de aanduiding ‘Handel, Ondernemen en Vormgeving’ (HOV) gebruikt, ook omdat het vervolg in het mbo zo heet. Dat heeft alles te maken met herkenbaarheid: ‘In ons nieuwe plan gaan we het nóg concreter maken’, vertelt Bart. “Een leerling in de onderbouw moet snappen wat hij of zij gaat leren en waarin dat verschilt van andere profielen. Daarom noemen we HOV straks ‘De weg van maken, reclame en verkopen.’” Overigens betekent ‘concreet maken’ op vmbo De Rooi Pannen dat je het letterlijk vóór je moet kunnen zien: van het schoolplan, getekend op een half A4-tje, de regels rond de mobiele telefoon tot aan de uitwerking van ‘De weg van maken, reclame en verkopen’ in een aantal getekende scènes, die aanschouwelijk maken wat een leerling in het programma dan gaat doen en leren. ‘De weg van’ benadrukt ook het voorbereidend karakter van het vmbo.
“De vormgevingscomponent binnen HOV bestaat uit 2D, 3D en multimedia design en overlapt met onderdelen van MVI. Bij HOV zien we de vormgevingskant als middel om iets te verkopen, bijvoorbeeld door reclame te maken. Bij MVI draait het om het product maken vanuit creativiteit en met hulpmiddelen als de computer,” vervolgt HOV-docent Claudia Bol. “Leerlingen maken een duidelijke keuze in welk van de drie profielen ze aan de slag willen. In hun eerste leerjaar hebben ze wekelijks 12 praktijkuren; vier uur per profiel. Dat is voor de overgrote meerderheid voldoende om te weten welke kant ze op willen. In hun tweede jaar volgen ze acht uur les binnen hun profiel.”
“GAANDEWEG ZIJN DE KEUZEVAKKEN STEEDS MEER VAN DE LEERLINGEN ZELF GEWORDEN.”
‘Gaandeweg zijn de keuzevakken steeds meer van de leerlingen zelf geworden. Aanvankelijk waren alle keuzevakken verweven met het profiel’, vertelt Bart. “Sinds dit schooljaar heeft elke leerling vijf in plaats van vier keuzevakken. Daarvan zijn er nu twee opgenomen in het profiel – bij HOV zijn dat ‘Marketing’ en ‘Tekenen, Schilderen en Illustreren’ – en kiezen leerlingen zelf de andere drie. Eén van die drie volgen ze bij het mbo. De beroepsgerichte keuzevakken geven leerlingen de mogelijkheid om te verbreden of te verdiepen. “Zo kan ook een HBR-leerling een keuzevak als Robotica volgen en in het kader van LOB ontdekken wat hij of zij interessant vindt of verder wil ontwikkelen.” “Zelf kunnen kiezen heeft écht impact op de inzet en motivatie van leerlingen,” ziet Claudia: “In een keuzevak zitten leerlingen van alle leerwegen, profielen en leerjaren door elkaar. Daardoor ontstaan er mooie samenwerkingen: leerlingen van HBR krijgen bij een keuzevak als Interieur, Wonen en Design hulp van hun al meer ervaren D&P-collega’s bij het gebruik van Illustrator. Die mix doet iets met de sfeer in de school.”
‘Leerlingen hebben een grote vinger in de pap in welke keuzevakken de school aanbiedt’, vervolgt Bart. “We onderzoeken eerst op basis van een lijst van zo’n 60 keuzevakken welke vakken leerlingen aantrekkelijk vinden. Dat leidt soms tot verrassende keuzes. Die selectie leggen we voor aan docenten met de vraag wie interesse heeft om bepaalde keuzevakken te gaan verzorgen. Met als gevolg dat de gymdocent bijvoorbeeld nu gecertificeerd dronevliegen staat te geven. “Na een jaar merken we al, dat docenten nu ook zelf ideeën aandragen voor keuzevakken”, zegt Claudia. Bart: “Ik ben ook super trots dat de mbo’s meewerken aan de keuzevakken. Het levert kruisbestuivingen op in het elkaar weten te vinden en doorlopende leerroutes en de mbo’s weten al wie ze volgend jaar binnenkrijgen.”
Binnen de profielen volgen leerlingen al vanaf leerjaar 1 beroepsgerichte vakken: in het tweede jaar zo’n acht en in het derde
en vierde leerjaar twaalf à dertien uren: “Niet voor niets is ‘praktijkgericht’ een van de pijlers van ons onderwijs.” “We willen dat leerlingen aan het eind van het tweede leerjaar begrijpen hoe ze een werktekening kunnen lezen en machines en technieken kunnen gebruiken om materialen als hout en metaal te bewerken. Op die manier kunnen ze in leerjaar 3 en 4 zelfstandiger aan de slag”, zegt Claudia. “Om technische tekeningen goed te kunnen lezen, moet je ze zelf ook kunnen maken”, vult Bart aan. “Leerlingen maken producten voor de verkoop. Dat doen ze bijvoorbeeld al in de winkels op het terrein van De Rooi Pannen.” Na een succesvolle pilot voor een praktijkgericht programma MVI onderzoekt de school welke twee andere praktijkgerichte programma’s zullen volgen. Met de pgp’s zal de verbinding met bedrijven een boost krijgen.
Bart: “Praktijkgestuurd leren met pgp’s biedt een unieke kans om echte praktijkervaring op te doen. Leerlingen kunnen nauw samenwerken met bedrijven, hun netwerk uitbreiden en tegelijkertijd waardevolle vaardigheden ontwikkelen met echte praktijkopdrachten. Dat past perfect bij de slogan van de school: ‘Zo echt kan leren zijn.’” In de nieuwe opzet maakt de naam HOV plaats voor ‘De weg van maken, reclame en verkopen!’ Op het diploma van de leerlingen komt wel ‘D&P’ te staan. ‘In deze regio ligt er geen focus op welke profielen scholen aanbieden, omdat het vmbo voornamelijk D&P aanbiedt’, vertelt Bart. Na het vmbo kunnen leerlingen nog naar alle kanten uitwaaieren. De hospitality-gedachte is immers in heel veel werkvelden bruikbaar.
“Ik zie het profiel D&P als een hoogtepunt in de ontwikkeling van het vmbo”, besluit Bart. “Leerlingen kunnen in het vormgeven en het ondernemerschap hun ei kwijt. Mijn droom is dat leerlingen in de toekomst een product creëren, zoals een zelfgemaakt vogelhuisje. Ze fotograferen dit in onze fotostudio, ontwerpen een website om het op hun eigen webshop te plaatsen, en uiteindelijk verkopen ze het product. Dit proces sluit naadloos aan binnen het profiel én overstijgt vakgebieden binnen het profiel. Als dát lukt, dan is het voor mij rond.” “En dan begrijpen leerlingen het allerbest wat voor profiel ze volgen”, zegt Claudia.
Download hier visuals gemaakt door de Rooi Pannen over het profiel D&P.