Lucelle Comvalius was Leraar van het Jaar 2018-2019. Ze is docent maatschappijleer en geschiedenis en pleit voor meer plezier in het onderwijs. “Mensen denken dat ‘leraar’ een rol is, maar ik ben gewoon mezelf.”
Meer plezier in het vmbo. Het was een punt dat ze als Leraar van het Jaar graag over het voetlicht bracht, en Lucelle Comvalius staat er nog steeds helemaal achter. “Er is in de media veel aandacht voor het lerarentekort en voor de zwaarte van het beroep,” zegt ze. “Natuurlijk moet daar ook aandacht voor zijn, maar als je alleen maar focust op wat er níet leuk is, wordt het er in de klas niet gezelliger op. Als ik vol plezier mijn leslokaal in kom, nemen leerlingen het over.”
En dus danst ze bijvoorbeeld vaak met haar leerlingen, zeker met de examenklas. Want dat is een groep met leerlingen vanuit verschillende klassen, die het in het examenjaar samen moeten doen – en juist op leuke muziek samen een dans oefenen, dat verbindt.
Die vrolijkheid leverde binnen de school nog wel eens gefronste wenkbrauwen op, vertelt ze lachend. “In het begin dachten mijn collega’s: wat hebben we nu in huis gehaald? Dit gaat allemaal van de lesdag af. Geef gewoon je les!’ Maar het gaat niet alleen om het plezier. We verwachten dat leerlingen de hele dag stilzitten en luisteren, dan is het niet raar dat hun aandacht verslapt. Als ze even stoom af kunnen blazen, kunnen ze daarna veel geconcentreerder weer aan het werk. En het dansen past ook bij mij.
Mensen denken dat ‘leraar’ een rol is, maar ik ben gewoon mezelf. Dat is ook mijn tip aan andere leraren: haal de dingen waaraan je buiten je werk plezier beleeft, de klas in. Daarbij laat je aan de leerlingen zien wie je bent en dan beleef je zelf ook meer plezier aan het lesgeven.”
“Mijn idee met die actie was tweeledig. Ik wilde mijn leerlingen om te beginnen voorbereiden op projectmatig leren, waar ze op het mbo ook mee te maken krijgen. In de tweede plaats wilde ik in de klas een gesprek op gang brengen over wat je kunt met je vmbo-diploma. Er ging door dat project echt een wereld open voor de leerlingen. Ze hadden ineens door: je hóeft niet te stapelen, een mbo-diploma is op zichzelf al heel waardevol, ook met een mbo-diploma kun je later je rekeningen betalen.
Ik ben zelf een stapelaar, want ik hou van leren, maar door mijn dyslexie en door onderadvisering had ik meer stappen nodig om op mijn plek te komen. Maar ik wil niet dat mijn leerlingen het idee hebben dat ze per se moeten stapelen. Wat ik ze vooral mee wil geven: als je hard werkt, kun je je doel meestal bereiken. En als het niet lukt, heb je het in elk geval geprobeerd.
Ik heb daar trouwens zo vaak kritiek op gehad. ’Je moet leerlingen niet zulke grote dromen meegeven!’ Hoe kun je dat zeggen? Zoveel leerlingen van mij hebben hun droombaan bereikt, ik vind het haast crimineel als je leerlingen géén grote dromen meegeeft. Je verzorgt als school een schakeltje in het leven van de leerling, en je taak is om die schakel zo sterk mogelijk te maken. Je taak is niet om dromen in de kiem te smoren.
“HET BEROEPSONDERWIJS IS EEN SCHATKAMER WAAR JE FANTASTISCHE DINGEN LEERT”
- Lucelle Comvalius
“Ik haal bijvoorbeeld graag bedrijven de school in met levensechte praktijkopdrachten. Leerlingen solliciteren dan bij een medewerker van het bedrijf naar een van de vraagstukken, en op basis daarvan stellen we projectgroepen samen die dat bedrijf gaan helpen. Het mooie van zo’n projectvorm is dat je er ook andere vakken bij kunt betrekken. De leerlingen kunnen bij Drama een sollicitatiegesprek oefenen, bij Nederlands een sollicitatiebrief schrijven, en bij Maatschappijleer kun je het hebben over hun rechten als werknemer.
Een tijdje terug kwam ik op straat toevallig een oud-leerling tegen. Ze begon meteen aan mijn man te vertellen wat ze allemaal had geleerd in de praktijkopdrachten die ik destijds voor haar klas had georganiseerd, ze kon er zo drie of vier opnoemen. Het ontroerde me. Dit is waarom ik in het vmbo-onderwijs zo op mijn plek zit!
Ik sta trouwens sowieso altijd ‘aan’ als het gaat om nieuwe ideeën de school inhalen. Bijvoorbeeld toen ik op Facebook een bericht zag over een bril voor slechtzienden, die tekst automatisch kan voorlezen. Ik zag meteen mogelijkheden voor leerlingen die bijvoorbeeld dyslectisch zijn. Het bedrijf was superenthousiast toen ik belde, want ze hadden zelf nog niet nagedacht over een toepassing binnen het onderwijs. We kregen twee brillen om uit te proberen. Die gebruiken dyslectische leerlingen bij de voorbereiding voor hun examens van de talige vakken. Dat werkt goed en die brillen zijn ook nog goedkoper dan voorlees-software.”
“Mijn idee is: laat je bij dat soort onderwerpen niet meeslepen. Je
moet juist vertragen. Toen het een tijd terug in het nieuws ging over spotprenten, koos ik er na overleg met de ouders voor om niet allerlei spotprenten te laten zien.
Daar kreeg ik destijds veel kritiek op, maar een andere oplossing vond ik beter: ik benaderde een kunstenaar die in de klas samen met de leerlingen spotprenten kwam maken. Die prenten moesten andere leerlingen vervolgens lezen en interpreteren. Dat vonden leerlingen superspannend: zouden hun klasgenoten de boodschap raden? Ze beseften daardoor hoe moeilijk het is om spotprenten te ‘lezen’. Wie is de tekenaar, wat wil die zeggen? En wat kun je doen als je het er niet mee eens bent?”
“Maak in ieder geval een startdocument, waarin je duidelijk opschrijft wat het doel is en wat je wilt leren en bereiken. Dat geldt bij alle projecten, of het nu met leerlingen is of een verandertraject op een school, waarbij bijvoorbeeld de leerlingen zelfstandiger moeten werken en de leraar meer coach is. Zonder startdocument loopt het vaak spaak. Want dan dénk je wel dat je weet wat je gaat doen, maar pas als je het opschrijft, ontdek je waar de onduidelijkheden zitten.
En verder: de meest gemaakte fout bij verandertrajecten is om mensen die kritisch zijn buiten te sluiten. De mopperpot en de zuurpruim moet je juist koesteren, want die halen direct alles eruit wat mis kan gaan. Ze zien de beren op de weg en het is belangrijk om de zorgen serieus te nemen en te onderzoeken. Geef ze ook de credits: ‘Dank jewel dat je ons hierop wees, want we hadden er nog niet bij stilgestaan’. En geef het ook duidelijk aan als er onderzoek is gedaan en dat de aanpak op een soortgelijke school goed werkte. Dan geef je credits én rust.”
“Bij het examen doen op verschillende niveaus. Toen ik daar voor het eerst mee te maken kreeg, zag ik echt alleen maar beren op de weg. Dan moest ik in mijn stamklas op verschillende niveaus tegelijk les moeten geven? Hóe dan? Maar ik heb inmiddels een aantal jaren meegemaakt dat vmbo-leerlingen in acht vakken examen deden op verschillende niveaus en dat ging hartstikke goed, ze zijn allemaal geslaagd. Nu is mijn grote wens dat het overal wordt ingevoerd, want het doet zoveel meer recht aan wat de leerling kan. Dus zo zie je: mijn grootste nachtmerrie werd mijn grootste wens.”
“Ik ben op dit moment vooral blij dat de woorden ‘praktisch’ en ‘theoretisch’ steeds meer ingeburgerd raken’. Al moet je mensen erop
blijven aanspreken. Laatst nog, een juf in het primair onderwijs die het had over ‘een lager schooladvies’. Ik vroeg of ze het niet meer zo wilde noemen, omdat er negativiteit in doorklinkt. ‘Maar zo bedoel ik het niet.’ Nee, maar zo zeg je het wel. Woorden hebben meer effect dan je denkt. Zelf gebruik ik nog liever de woorden ‘professioneel’ en ‘academisch’, zoals in Vlaanderen gebruikelijk is, want ook in het beroepsonderwijs krijg je theoretische kennis aangereikt.
Mijn allergrootste wens is dat we gewoon trots gaan zijn op het vmbo. Als een groep 8-leerling een vmbo-advies krijgt, zeg dan ‘Gefeliciteerd!’, en zie de mogelijkheden. Als je weet dat die leerling creatief is, kom dan met een voorbeeld van een mooie vervolgstudie, zoals het CIBAP, en een rolmodel. Maak er een feestje van. Laat leerlingen trots en blij zijn dat ze naar het vmbo mogen. Het beroepsonderwijs is een schatkamer waar je fantastische dingen leert. Eigenlijk zou ik willen dat iedereen er toegang toe had.”
“Ik ben net schooldirecteur geworden op Waldorf aan de Werf in Amsterdam, ik doe al zoveel leuke dingen! Maar er is nog veel meer dat ik zou willen leren. Ik ben erg van het leren ‘on the job’. Wat ik bijvoorbeeld ooit nog wil doen, is een tv-programma maken over het onderwijs. Dat is mijn droom. Dus wie weet, ooit!”
De LinkedIn-campagne #ookikhebmijnvmbodiploma is inmiddels opgepikt door ‘Bekijk ’t’. Hier vertelt Lucelle Comvalius er meer over.
Lucelle Comvalius was Leraar van het Jaar 2018-2019. Ze is docent maatschappijleer en geschiedenis en pleit voor meer plezier in het onderwijs.
